Zespół Birk-Barel
Zespół Birk-Barel znany też jako zespół imprintingu KCNK9, to ekstremalnie rzadko występujący syndrom, który charakteryzuje się niepełnosprawnością intelektualną, hipotonią mięśniową, nadpobudliwością i zauważalnymi zmianami w wyglądzie. Zespół jest spowodowany mutacją w genie KCNK9 i jest dziedziczony w sposób autosomalny dominujący z imprintingiem genomowym. Dotychczas znanych jest medycynie niewiele przypadków zespołu. Nie ustalono jeszcze żadnych kryteriów ułatwiających postawienie diagnozy. Na chwilę obecną nie ma też leczenia przyczynowego zespołu. Postępowanie terapeutyczne skupia się na podtrzymywaniu i wspieraniu funkcjonowania pacjentów.
Synonimy:
- ang. Intellectual disability-hypotonia-facial dysmorphism syndrome,
- ang. Mental retardation with hypotonia and facial dysmorphism,
- ang. KCNK9 imprinting syndrome,
- ang. Birk-Barel syndrome (BIBAS).
Rozpowszechnienie: mniej niż 1 : 1000 000 wg danych Orphanet. W Polsce wiadomo o jednym dziecku z zespołem Birk-Barel. Rozpowszechnienie w populacji ogólnej może być zaniżone z uwagi na niezdiagnozowanie chorych z niepełnosprawnością intelektualną lub inne błędy diagnostyczne.
Dziedziczenie: autosomalne dominujące z imprintingiem genomowym.
Podczas dziedziczenia każdy człowiek otrzymuje po jednej kopii danego genu od rodziców: jedną od matki, a drugą od ojca. Zazwyczaj są to geny aktywne lub wyciszone. Niektóre z nich są wybiórczo włączone lub wyłączone - w zależności od tego, od którego rodzica pochodzą (imprinting genomowy). Imprinting jest kontrolowany przez pewne enzymy w procesie metylacji. Prawidłowo przebiegający imprinting genomowy jest istotny dla normalnego rozwoju człowieka, natomiast jego defekty doprowadzają do różnego rodzaju zaburzeń.
Zespół Birk-Barel związany jest z mutacją genu KCNK9, zlokalizowanego na chromosomie 8. Gen KCNK9 (ang. potassium two pore domain channel subfamily K member 9) koduje białko działające jak zależny od pH kanał potasowy, które spełnia kluczową rolę w funkcjonowaniu kanału jonowego TASK3. Kanały jonowe są to małe otwory w błonach komórkowych które regulują ruch naładowanych elektrycznie cząsteczek zwanych jonami (np. jony sodu i potasu), w komórkach organizmu - zwłaszcza w neuronach, warunkując przepływ impulsów nerwowych. Kanały jonowe TASK3 znajdują się głównie w mózgu. Zmiana w genie KCNK9 unieczynnia te kanały, co staje się przyczyną zaburzeń rozwojowych komórek nerwowych.
Zmiany w obrębie genu KCNK9 pojawiają się de novo w kopii genu pochodzącego od matki, co oznacza, że dochodzi do nich losowo i zmiana nie jest przekazywana od rodzica. Mutacja matczynej kopii genu doprowadza do wystąpienia zespołu. Kopia genu otrzymana od ojca jest wyciszona lub wyłączona, zatem zmieniony gen KCNK9 u ojca nie będzie skutkował wystąpieniem zespołu u dziecka. Niestety jednak przekazany na córki, może stanowić ryzyko dla ich dzieci. Prawdopodobieństwo poczęcia kolejnego dziecka z mutacją KCNK9 jest bardzo niskie.
Objawy i diagnostyka
 |
| Cechy dysmorficzne zespołu Birk-Barel Graham JM et all., 2016 |
Dysmorfie twarzowe:
- nietypowy kształt twarzy - dolichocefalia (długa głowa),
- szerokie, wysoko łukowate brwi,
- wąskie czoło - zmniejszenie odległości międzyskroniowej,
- wysoki i wąski grzbiet nosa,
- szeroki czubek nosa,
- krótka rynienka podnosowa,
- namiotowata górna warga,
- mikrognacja (mała żuchwa) i retrognacja (cofnięta żuchwa),
- wady podniebienia, często rozszczep podniebienia; możliwe też podniebienie wysokie.
Ośrodkowa hipotonia mięśniowa obecna jest od urodzenia, następnie w miarę przybywania lat obserwuje się osłabienie mięśni proksymalnych (w górnych częściach kończyn). Hipotonia mięśniowa doprowadza do rozwinięcia się przykurczów stawowych.
U noworodków może wystąpić hipoglikemia, czyli obniżony poziom glukozy we krwi. Wiele dzieci ma problemy z przyjmowaniem posiłków, czego przyczyną jest dysfagia lub niewydolne ssanie. Później dodatkowo stwierdza się dysfonię, a we wczesnej dorosłości stłumiony głos.
Dzieci starsze przejawiają oznaki niepełnosprawności intelektualnej (zwykle stwierdzana jest umiarkowana lub ciężka niepełnosprawność intelektualna). U niektórych występują też napady padaczkowe.
W procesie diagnostycznym należy wziąć pod uwagę występujące objawy, historię rodziny, wyniki badań np. tomografia komputerowa głowy, rezonans magnetyczny, elektroencefalogram. Badania genetyczne wykonywane są w wyspecjalizowanych ośrodkach - wykorzystuje się w tym celu sekwencjonowanie całoeksomowe, analizę delecji/duplikacji oraz analizę sekwencji całego regionu kodującego. U większości zdiagnozowanych wystąpiła zmiana p.G236R w genie KCNK9.
Możliwości leczenia
Nie opracowano dotychczas leczenia przyczynowego zespołu Birk-Barel. Postępowanie terapeutyczne skupia się na wspieraniu i wzmacnianiu zdrowia. Dziecko powinno być pod opieką pediatry, neurologa, psychiatry, logopedy, terapeuty karmienia, gastroenterologa i fizjoterapeuty. Rodzinie dziecka powinna zostać zaoferowana porada genetyczna.
Opisywano próby leczenia lekami przeciwzapalnymi, jak kwas mefenamowy, niflumowy i flufenamowy z korzystnym skutkiem (stymulacja kanałów potasowych), ale są to doniesienia pojedynczych przypadków.
W razie trudności w karmieniu zakładana jest na pewien okres sonda dożołądkowa. Jeśli nie jest możliwe żywienie doustne, wyłaniana jest przezskórna endoskopowa gastrostomia (PEG). Wady podniebienia powinny być zaopatrywane według obowiązujących procedur.
Zaburzenia napięcia mięśniowego można wyrównywać dzięki indywidualnie dobranej metodzie fizjoterapii. Należy zapobiegać przykurczom. Napady padaczkowe zazwyczaj są dobrze kontrolowane przez klasyczne leki przeciwdrgawkowe. Istotne jest także stymulowanie rozwoju poprzez terapię zajęciową, terapię logopedyczną, nauczanie specjalne.
Fanpage Prestona z zespołem Birk-Barel
Na podstawie:
- KCNK9 gene. Genetics Home Reference. 17.01.2017
- Graham JM et all. KCNK9 imprinting syndrome-further delineation of a possible treatable disorder. Am J Med Genet A. 2016 Oct;170(10):2632-7. doi: 10.1002/ajmg.a.37740. Epub 2016 May 6.
- KCNK9 imprinting syndrome. National Organization for Rare Disorders. 2016
Komentarze
Prześlij komentarz